Nieuws

20
jun
2019

Reactie op artikel De Standaard

Reactie op artikel De Standaard

Door Matti Rookus, voorzitter Wetenschappelijke Commissie DES Centrum

In het weekblad van De Standaard verscheen deze week een artikel van onderzoeksjournalist Greet Pluymers over de gevolgen van DES. Het is een zeer betrokken en informatief stuk, waarin de situatie in België terecht zeer kritisch wordt besproken. In tegenstelling tot Nederland en Frankrijk worden er ‘wegens verjaring’ geen schadeclaims uitgekeerd, zelfs niet aan CCAC patiënten. 

Toch is een kanttekening op zijn plaats. De deskundigen die hierover aan het woord komen (dr. Skinner en dr. Tournaine) zijn ervan overtuigd dat het DES gebruik van de grootmoeder biologische, epi-genetische, effecten op de kleinkinderen heeft. Epi-genetisch wil zeggen dat het DNA niet meer normaal afgelezen kan worden, omdat bepaalde moleculen aan het DNA zijn gebonden die daar niet thuishoren. Hierdoor zouden niet alleen de kleinkinderen maar ook de volgende generaties nadelige gevolgen ondervinden. 

Allereerst, ja, er kunnen zeer nadelige gezondheidseffecten bij sommige kleinkinderen optreden juist vanwege de vormafwijkingen van de baarmoeder en andere schadelijke gevolgen bij hun moeders, de DES dochters. Zo kunnen kleinkinderen door achterblijvende groei/ontwikkeling en vroeggeboorte lichamelijke of geestelijke schade hebben opgelopen. Een voorbeeld hiervan is het mogelijk verhoogde risico op hypospadie bij kleinzonen. Hypospadie is een zeer zeldzame afwijking, waarbij de plasbuis niet eindigt aan de top van de penis maar dichter bij het lichaam. 

Maar het bewijs is nog flinterdun, dat ook sprake is van epigenetische effecten. Dat Skinner dit bij planten en insecten heeft aangetoond, wil niet zeggen dat dit bij de mens net zo speelt. Ook het onderzoek van Tournaire bij DES kleinkinderen is allesbehalve doorslaggevend. Hierbij werden in kranten etc. vrijwilligers opgeroepen om mee te doen en DES blootstelling en gezondheidsaandoeningen te rapporteren. Deze werden vervolgens met elkaar in verband gebracht. Resultaten van dergelijk onderzoek moeten niet te serieus worden genomen, omdat mensen met klachten vaker aan dergelijk onderzoek meedoen en zo gemakkelijk allerlei ziektes, die feitelijk niets met DES te maken hebben, met DES lijken samen te hangen.

Een van de betere studies op dit gebied is een Amerikaanse DESAD studie (Titus-Ernstoff Repr.Tox 2019). In dit onderzoek is de DES blootstelling van de grootmoeders uit medische dossiers bekend. Vervolgens is nagegaan of de kleinkinderen gezond waren. Er werd (vooralsnog) geen verhoogd risico op aangeboren afwijkingen of kanker bij de kleinkinderen gevonden. Wel werden vaker onregelmatige menstruaties en vroeggeboortes gerapporteerd door de kleindochters. Maar juist omdat hun grootmoeders ervaring hadden met vroeggeboortes werd hen DES voorgeschreven. De aanleg tot vroeggeboortes kan ook zonder DES aan de volgende generaties worden doorgegeven. Kortom, juist bij miskramen is het lastig aan te tonen dat deze door DES nog vaker voorkomen dan al verwacht vanwege de erfelijkheid. 

Omdat DES zo’n extreme blootstelling was, is het zeker nodig de kleinkinderen goed te blijven volgen. Maar er is vooralsnog geen wetenschappelijke onderbouwing voor de stellige uitspraken van dr. Skinner en dr. Tournaire over epi-genetische effecten, die door DES zouden zijn veroorzaakt.  

Noot van de redactie: Het DES Centrum ziet het als haar missie om onderzoek naar de gevolgen van DES te stimuleren en te blijven volgen. Dit doen we samen met onze Wetenschappelijke Commissie.